در فرآیند رسیدگی به دعاوی حقوقی، خواسته دعوا نقشی کلیدی دارد و هرگونه تغییر در آن می‌تواند روند دادرسی را تحت‌تأثیر قرار دهد. بسته به شرایط پرونده و استراتژی وکیل یا خواهان، ممکن است در طول دادرسی نیاز به کاهش، افزایش یا تغییر خواسته ایجاد شود. این مقاله به بررسی کامل این موارد، با ذکر مواد قانونی، مثال‌های عملی و نمونه لوایح می‌پردازد.
فهرست محتوا
🔹 کاهش خواسته: تا چه مرحله‌ای امکان‌پذیر است؟
مطابق ماده 98 قانون آیین دادرسی مدنی، خواهان می‌تواند در تمام مراحل دادرسی، خواسته خود را کاهش دهد. این اختیار به معنای واقعی کلمه در تمام مراحل از بدوی تا فرجامی پابرجاست، زیرا کاهش خواسته برخلاف افزایش یا تغییر آن، به حقوق طرف مقابل لطمه‌ای وارد نمی‌کند.
📌 مثال:
فرض کنید شخصی دعوایی به خواسته مطالبه 100 میلیون تومان وجه چک طرح کرده و در جریان رسیدگی مشخص می‌شود بخشی از بدهی پرداخت شده است. وی می‌تواند خواسته را به 60 میلیون تومان کاهش دهد.
📝 نمونه لایحه کاهش خواسته:
ریاست محترم شعبه ... دادگاه عمومی حقوقی ...
با سلام؛
احتراماً، به استحضار می‌رساند در پرونده کلاسه ... به خواسته مطالبهمبلغ 100 میلیون تومان وجه چک، با توجه به پرداخت بخشی از وجه توسط خوانده، خواهان خواستهخود را به مبلغ 60 میلیون تومان کاهش می‌دهد.
با تقدیم احترام
نام و نام‌خانوادگی خواهان / وکیل
❓ آیا کاهش خواسته در مرحله تجدیدنظر ممکن است؟
بله. کاهش خواسته برخلاف افزایش یا تغییر آن، در مرحله تجدیدنظر نیز مجاز است؛ زیرا این موضوع موجب تضییع حقوق طرف مقابل نمی‌شود.
🔹 افزایش خواسته: تا چه زمانی مجاز است؟
بر اساس ماده 98، خواهان فقط تا پایان اولین جلسه دادرسی می‌تواند خواسته را افزایش دهد؛ مشروط بر اینکه:
- با دعوای طرح‌شده مرتبط باشد.
- منشأ واحدی داشته باشد.
📌 مثال:
اگر خواهان در ابتدا فقط مبلغ 50 میلیون تومان از کل بدهی 100 میلیونی را مطالبه کرده و در جلسه اول به این نتیجه برسد که تمام بدهی باید خواسته قرار گیرد، افزایش خواسته به 100 میلیون مجاز است.
📝 نمونه لایحه افزایش خواسته:
ریاست محترم شعبه ... دادگاه عمومی حقوقی ...
با سلام؛
احتراماً به استحضار می‌رساند در پرونده کلاسه ... با خواسته ابتدایی مطالبه 50 میلیون تومان، نظر به اینکه خواهان قصد مطالبه کل وجه مندرج در سند (معادل 100 میلیون تومان) را دارد، خواسته خویش را تا سقف مبلغ مذکور افزایش می‌دهد.
با احترام
نام و نام‌خانوادگی خواهان / وکیل
❌ آیا افزایش خواسته در مرحله تجدیدنظر مجاز است؟
خیر. طبق ماده 362 قانون آیین دادرسی مدنی، ادعای جدید در مرحله تجدیدنظر پذیرفته نمی‌شود. افزایش خواسته چون ادعای جدید محسوب می‌شود، در تجدیدنظر ممنوع است.
🔹 تغییر خواسته یا نحوه دعوا: شرایط و محدودیت‌ها
طبق ماده 98، تغییر خواسته یا نحوه دعوا فقط در صورتی ممکن است که:
- مرتبط با دعوای اولیه باشد.
- منشأ واحد داشته باشد.
- تا پایان اولین جلسه دادرسی به دادگاه اعلام شود.
📌 مثال:
اگر دعوا ابتدا به خواسته مطالبه اجرت‌المسمی باشد، خواهان می‌تواند آن را به اجرت‌المثل تغییر دهد، چون منشأ واحدی دارد.
📝 نمونه لایحه تغییر خواسته:
ریاست محترم شعبه ... دادگاه عمومی حقوقی ...
با سلام؛
احتراماً، با عنایت به پرونده کلاسه ... که خواسته آن مطالبه اجرت‌المسمی بابت اجاره‌نامه مورخ ... بوده، نظر به عدم وجود اجاره‌نامه کتبی و با توجه به استفاده خوانده از ملک، خواهان خواسته خود را به مطالبه اجرت‌المثل تغییر می‌دهد.
با تقدیم احترام
نام و نام‌خانوادگی خواهان / وکیل
❌ آیا تغییر خواسته در تجدیدنظر امکان‌پذیر است؟
در حالت کلی، خیر. چون تغییر خواسته غالباً ادعای جدید تلقی می‌شود و مطابق ماده 362، ادعای جدید در تجدیدنظر ممنوع است. البته استثنائاتی نیز در خود ماده وجود دارد، مانند تغییر عنوان از اجرت‌المسمی به اجرت‌المثل یا بالعکس، که ادعای جدید محسوب نمی‌شوند و قابل بررسی هستند.
جمع‌بندی
| نوع تغییر | زمان مجاز | امکان در تجدیدنظر | شرایط |
|---|---|---|---|
| کاهش خواسته | در تمام مراحل | ✅ بله | بدون محدودیت |
| افزایش خواسته | تا پایان جلسه اول | ❌ خیر | باید مرتبط و دارای منشأ واحد باشد |
| تغییر خواسته/نحوه دعوا | تا پایان جلسه اول | ❌ غالباً خیر (جز استثنائات ماده 362) | مرتبط و با منشأ واحد |
📌 نتیجه‌گیری نهایی:
هر نوع تغییر در خواسته دعوا باید با دقت و آگاهی کامل از قواعد دادرسی انجام شود. تنظیم صحیح لوایح و آشنایی با محدودیت‌های قانونی می‌تواند در جلوگیری از رد دادخواست یا از دست رفتن فرصت‌های قانونی مؤثر باشد.
در صورت نیاز به تنظیم لایحه حقوقی یا مشاوره در خصوص نحوه تغییر خواسته، می‌توانید با کارشناسان حقوقی ما تماس بگیرید.
مشاوره فوری
پیام در واتساپ