فهرست محتوا
بررسی کامل وظایف و اختیارات بر اساس قانون تجارت
اگر در حوزه تجارت فعالیت می‌کنید یا به دنبال اطلاعات حقوقی دقیق هستید، حتماً با مفهوم قائم مقام تجاری برخورد کرده‌اید. این عنوان حقوقی نقش مهمی در مدیریت تجارتخانه‌ها دارد و در قانون تجارت ایران به‌طور مفصل تعریف شده است. در این مقاله، به زبان ساده و با استناد به مواد قانونی، همه چیز درباره قائم مقام تجاری، وظایف، اختیارات و شرایط آن را توضیح می‌دهیم. با ما همراه باشید تا با این مفهوم کلیدی آشنا شوید.
قائم مقام تجاری کیست؟
قائم مقام تجاری، شخصی است که از سوی رئیس تجارتخانه به عنوان نماینده او انتخاب می‌شود تا همه یا بخشی از امور تجارتخانه را مدیریت کند. این سمت بر اساس ماده ۳۹۵ قانون تجارت تعریف شده است:
«قائم‌مقام تجارتی کسی است که رئیس تجارتخانه او را برای انجام کلیه امور مربوطه به تجارتخانه یا یکی از شعب آن نایب خود قرار داده و امضای او برای تجارتخانه الزام‌آور است. سمت مزبور ممکن است کتباً داده شود یا عملاً.»
به زبان ساده، قائم مقام مانند یک مدیر ارشد عمل می‌کند و تصمیماتش برای تجارتخانه تعهدآور است. این سمت میتواند به‌صورت کتبی (مثلاً در قرارداد) یا عملی (با واگذاری وظایف) اعطا شود.
اعطای سمت و عزل قائم مقام تجاری
اعطای سمت قائم مقام تجاری توسط رئیس تجارتخانه انجام می‌شود. همان‌طور که در ماده ۳۹۵ قانون تجارت آمده، رئیس میتواند این سمت را به‌صورت کتبی یا عملی به فرد بدهد. اما عزل قائم مقام شرایط خاصی دارد. طبق ماده ۳۹۹ قانون تجارت:
«عزل قائم‌مقام تجارتی که وکالت او به ثبت رسیده و اعلان شده، باید مطابق مقررات به ثبت رسیده و اعلان شود و الا در مقابل ثالثی که از عزل مطلع نبوده، وکالت باقی محسوب می‌شود.»
یعنی اگر قائم مقام به‌صورت رسمی (با ثبت و اعلام) انتخاب شده باشد، عزل او هم باید به همان شکل رسمی اعلام شود. در غیر این صورت، اگر شخص ثالثی از عزل خبر نداشته باشد، همچنان میتواند به وکالت قائم مقام اعتماد کند و تجارتخانه مسئول خواهد بود.
تحدید اختیارات قائم مقام تجاری
اختیارات قائم مقام تجاری ممکن است توسط رئیس تجارتخانه محدود شود، اما این محدودیت‌ها همیشه در برابر اشخاص ثالث معتبر نیست. بر اساس ماده ۳۹۶ قانون تجارت:
«تحدید اختیارات قائم‌مقام تجارتی در مقابل اشخاصی که از آن اطلاع نداشته‌اند معتبر نیست.»
به عبارت دیگر، اگر رئیس تجارتخانه اختیارات قائم مقام را محدود کند (مثلاً بگوید فقط حق امضای قراردادهای زیر ۱۰۰ میلیون تومان را دارد)، این محدودیت فقط در صورتی برای اشخاص ثالث قابل استناد است که از آن اطلاع داشته باشند. در غیر این صورت، قائم مقام میتواند فراتر از محدودیت عمل کند و تجارتخانه ملزم به اجرای تعهدات خواهد بود. اما رئیس تجارتخانه میتواند نسبت به مازاد آن از قائم مقام مطالبه کند.
انعزال قائم مقام تجاری
انعزال یعنی پایان یافتن سمت قائم مقام تجاری که ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. طبق ماده ۴۰۰ قانون تجارت:
«با فوت یا حجر رئیس تجارتخانه، قائم‌مقام تجارتی منعزل نیست، با انحلال شرکت، قائم‌مقام تجارتی منعزل است.»
به زبان ساده:
- اگر رئیس تجارتخانه فوت کند یا محجور شود (مثلاً به دلیل جنون یا ورشکستگی)، قائم مقام همچنان میتواند به کار خود ادامه دهد.
- اما اگر خود شرکت یا تجارتخانه منحل شود (مثلاً به دلیل ورشکستگی یا تصمیم شرکا)، سمت قائم مقام خودبه‌خود پایان می‌یابد.
تفویض سمت و تعیین وکیل توسط قائم مقام تجاری
قائم مقام تجاری نمی‌تواند به‌طور کامل اختیارات خود را به شخص دیگری واگذار کند، مگر اینکه رئیس تجارتخانه به او اجازه دهد. بر اساس ماده ۳۹۸ قانون تجارت:
«قائم‌مقام تجارتی بدون اذن رئیس تجارتخانه نمی‌تواند کسی را در کلیه کارهای تجارتخانه نایب خود قرار دهد.»
یعنی قائم مقام نمی‌تواند بدون اجازه رئیس، شخص دیگری را به عنوان جانشین خود برای مدیریت کل تجارتخانه تعیین کند. اما اگر رئیس به او اجازه دهد، این کار ممکن است. این ماده برای جلوگیری از سوءاستفاده و حفظ کنترل رئیس تجارتخانه بر امور تنظیم شده است.
جمع‌بندی
قائم مقام تجاری، نماینده‌ای است که با اختیارات گسترده، امور تجارتخانه را مدیریت می‌کند. این سمت بر اساس ماده ۳۹۵ قانون تجارت تعریف شده و رئیس تجارتخانه میتواند آن را اعطا یا عزل کند (ماده ۳۹۹). اختیارات قائم مقام ممکن است محدود شود، اما این محدودیت‌ها در برابر اشخاص ثالث بی‌اطلاع معتبر نیست (ماده ۳۹۶). همچنین، قائم مقام بدون اجازه رئیس نمی‌تواند جانشین تعیین کند (ماده ۳۹۸) و با انحلال شرکت، سمت او پایان می‌یابد (ماده ۴۰۰). شناخت دقیق این قوانین به شما کمک می‌کند تا در مدیریت تجارتخانه یا انتخاب قائم مقام، تصمیمات بهتری بگیرید. اگر سوال یا ابهامی دارید، حتماً با یک مشاور حقوقی مشورت کنید!
مشاوره فوری
پیام در واتساپ