فهرست محتوا
بررسی کامل مجازات شرب خمر، استثناها و نکات مهم قانونی
یکی از جرائم شرعی و قانونی که در نظام حقوقی ایران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، جرم شرب خمر یا مصرف مشروبات الکلی است. این جرم به دلیل مغایرت با ارزش‌های اسلامی و آثار اجتماعی و کیفری آن، همواره مورد توجه قانون‌گذاران بوده است.
در این مقاله به این می‌پردازیم که جرم شرب خمر چیست؟ چه مجازاتی دارد؟ و در شرایط خاص مانند رانندگی، سن زیر ۱۸ سال، یا در ماه رمضان چگونه بررسی می‌شود؟
✅ تعریف قانونی شرب خمر
بر اساس ماده 264 قانون مجازات اسلامی:
«مصرف مسکر از قبیل خوردن، تزریق و تدخین آن، موجب حد است؛ خواه کم باشد یا زیاد، جامد باشد یا مایع، مست کند یا نکند…»
یعنی هر نوع استفاده از مشروبات الکلی، فارغ از میزان و نحوه مصرف، جرم‌انگاری شده و موجب اجرای حد می‌گردد.
🔸 مجازات شرب خمر چیست؟
مطابق ماده 265 و 701 قانون مجازات اسلامی:
«حد مصرف مسکر، هشتاد ضربه شلاق است.»
یعنی هر فردی که شرب خمر انجام دهد، در صورت اثبات جرم، به ۸۰ ضربه شلاق حدی و ۲ تا ۶ ماه حبس تعزیری محکوم خواهد شد.
⚖️ جرم شرب خمر در حین رانندگی
ترکیب مصرف مشروبات الکلی با رانندگی یکی از خطرناک‌ترین حالت‌هاست که قانون‌گذار به شدت با آن برخورد می‌کند.
مطابق ماده 718 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، اگر فردی در حالت مستی مرتکب تصادف یا بی‌احتیاطی شود، ممکن است با مجازات‌های شدیدتری مواجه گردد. یعنی در میزان مجازات های تعیین شده شدیترین حالت اجرا خواهد شد
- ۵ سال محرومیت از رانندگی
- ۶ ماه حبس
- در صورت تصادف منجر به جرح یا فوت، مطابق مواد 714 و 717 به حبس و پرداخت دیه محکوم می‌شود.
✅ مثال:
راننده‌ای که پس از مصرف مشروب رانندگی می‌کند و با عابر پیاده تصادف می‌کند، حتی اگر تصادف منجر به جراحت جزئی شود، ممکن است طبق ماده 717 به حبس و دیه و طبق ماده 718 به محرومیت از رانندگی محکوم شود.
👶 جرم شرب خمر برای افراد زیر ۱۸ سال
در مورد افراد زیر ۱۸ سال، قانون مجازات اسلامی ملاحظات خاصی دارد. مطابق تبصره ۲ ماده ۸۸ و ماده 91، اگر نوجوان یا کودک زیر ۱۸ سال مرتکب شرب خمر شود:
📌 دادگاه ممکن است:
- او را به کانون اصلاح و تربیت بفرستد
- او را به والدین با تعهد تربیت و نظارت تحویل دهد
- یا او را به مشاوره، درمان و حرفه‌آموزی ملزم کند
🔸 در صورتی که اثبات شود نوجوان، ماهیت جرم را درک نکرده یا در رشد عقلی او شک باشد، مجازات اجرا نخواهد شد.
🕌 جرم شرب خمر در ماه رمضان
اگر فردی در ماه رمضان اقدام به نوشیدن مشروب کند، مجازات او تغییری نسبت به سایر ایام سال ندارد، اما با توجه به ماده 701 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات):
«اگر به صورت علنی در ملأ عام شرب خمر انجام دهد، علاوه بر حد شرعی، به ۲ تا ۶ ماه حبس تعزیری نیز محکوم می‌شود.»
⚠️ نکته مهم:
در ماه رمضان، قاضی می‌تواند با لحاظ حرمت زمان، مجازات را به حداکثر نزدیک کند. و میزان مجازات را بیشتر از ۲ ماه و تا ۶ ماه تعیین کند
🧑⚖️ در دادگاه شرب خمر چه بگوییم؟
یکی از مهم‌ترین نکات دفاعی در پرونده‌های شرب خمر، انکار کامل جرم توسط متهم است.
⚠️ توصیه حقوقی:
- هیچ‌گونه اعترافی به مصرف مشروب نکنید
- حتی در صورت وجود نتیجه تست مثبت الکل، انکار کنید و بگویید که هیچ مشروبی مصرف نکرده‌اید
- اگر امکان دارد، اعلام کنید تست اشتباه بوده یا مشروبات غیرالکلی مصرف شده
چرا؟
چون برای اجرای حد، یا باید اقرار صریح داشته باشید، یا بینه (شاهد) یا علم قاضی محرز شود. انکار می‌تواند مانع از اجرای حد شود و شما را تنها مشمول تعزیر خفیف‌تر کند.
📈 مجازات شرب خمر برای بار اول تا چهارم
طبق ماده 265 قانون مجازات اسلامی، مجازات شرب خمر برای بار اول، ۸۰ ضربه شلاق حدی است.
اما اگر جرم تکرار شود، شدت مجازات بیشتر می‌شود:
📌 نحوه تشدید مجازات:
- بار اول تا سوم: هر بار ۸۰ ضربه شلاق
- بار چهارم: طبق فقه اعدام اجرا می‌شود
البته در عمل، صدور حکم اعدام در صورت فقدان شرایط شرعی (مانند اقرار چهارباره یا اثبات توسط شهود) نادر است.
جمع‌بندی نهایی
| مورد | مجازات قانونی | ماده قانونی |
|---|---|---|
| شرب خمر (عادی) | ۸۰ ضربه شلاق | ماده 265 + 701 |
| شرب خمر حین رانندگی | ۶ ماه حبس + تا ۵ سال محرومیت | ماده 718 |
| برای زیر ۱۸ سال | اقدامات اصلاحی یا تحویل به خانواده | ماده 88 + 91 |
| در ماه رمضان (علنی) | ۸۰ ضربه شلاق + ۲ تا ۶ ماه حبس | ماده 701 |
| تکرار جرم | بار چهارم اعدام | مواد مربوط به تکرار در جرایم حدی |
| در دادگاه چه بگوییم؟ | انکار کامل حتی در تست مثبت | مواد مربوط به ادله اثبات |