سند نسقی نوعی سند غیررسمی است که معمولاً برای اراضی کشاورزی صادر می‌شود و نشان‌دهنده حق بهره‌برداری و تصرف فرد بر زمین مورد نظر است. این سند به ویژه در روستاها و اراضی زراعی رایج بوده و ریشه در قانون اصلاحات ارضی در دهه ۴۰ شمسی دارد. در واقع، سند نسقی بر مبنای “حق نسق” تنظیم شده و به کشاورز این اجازه را می‌دهد که از زمین استفاده کند، اما مالک رسمی زمین محسوب نمی‌شود.
فرق سند با نسق چیست؟
تفاوت اصلی سند رسمی با سند نسقی در اعتبار قانونی و مالکیت رسمی است.
- سند رسمی توسط اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر اسناد رسمی صادر شده و اعتبار حقوقی کامل دارد و مالکیت را به رسمیت می‌شناسد.
- اما سند نسقی فقط نشان‌دهنده حق تصرف و بهره‌برداری است، نه مالکیت قطعی.
به عبارتی، سند رسمی برای اثبات مالکیت در دادگاه معتبر است ولی سند نسقی به تنهایی این اعتبار را ندارد.
ویژگی‌های سند نسقی
برخی از ویژگی‌های مهم سند نسقی عبارتند از:
- معمولاً قدیمی بوده و قبل از ثبت رسمی املاک صادر شده‌اند.
- به نام کشاورزان صادر شده و مالک اصلی زمین ممکن است دولت یا نهادهای دولتی باشد.
- قابلیت خرید و فروش قانونی محدود دارد و انتقال مالکیت رسمی با آن انجام نمی‌شود.
- در طرح‌های کاداستر و یکپارچه‌سازی اراضی، نیاز به تبدیل به سند رسمی دارد.
- بسیاری از این اسناد در دست کشاورزان روستایی هستند که هنوز موفق به اخذ سند رسمی نشده‌اند.
مراحل تبدیل سند نسقی به سند رسمی
برای تبدیل سند نسقی به سند رسمی، مالک باید مراحل قانونی زیر را طی کند:
- مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک محل برای تشکیل پرونده تبدیل سند.
- ارائه مدارک هویتی، سند نسقی، نقشه زمین، استعلام‌های مورد نیاز.
- بررسی حقوقی مالکیت نسقی توسط ادارات جهاد کشاورزی و ثبت.
- پرداخت هزینه‌های قانونی مربوط به تفکیک، ثبت و مالیات.
- پس از تأیید و طی مراحل کارشناسی، سند رسمی مالکیت (تک‌برگ) صادر می‌شود.
سخن پایانی
اگرچه سند نسقی به عنوان یک مدرک مهم تاریخی در حوزه کشاورزی محسوب می‌شود، اما برای افزایش امنیت حقوقی و امکان بهره‌برداری اقتصادی، تبدیل آن به سند رسمی تک‌برگ امری ضروری است. در صورت داشتن سند نسقی، پیشنهاد می‌شود هر چه سریع‌تر برای ثبت رسمی آن اقدام شود.