دفاع مشروع یکی از مهم‌ترین موضوعات حقوق کیفری است که به افراد اجازه می‌دهد در شرایط خاص، از خود در برابر تعرض غیرقانونی دفاع کنند. اما مسئله زمانی پیچیده‌تر می‌شود که شخصی بخواهد در برابر مأمور دولت از حق دفاع مشروع استفاده کند.
شرایط دفاع مشروع در برابر مأموران دولت
مطابق قوانین کیفری ایران، دفاع در برابر مأمور دولت زمانی مشروع محسوب می‌شود که دو شرط زیر به‌طور هم‌زمان وجود داشته باشد:
- خروج مأمور از حدود وظایف قانونی خود
- اگر مأمور دولت در چارچوب وظایف قانونی خود عمل کند، دفاع در برابر او قابل توجیه نخواهد بود. اما اگر از حدود وظایفش خارج شود، امکان استناد به دفاع مشروع وجود دارد.
- مثال: مأموری که بدون داشتن حکم قضایی اقدام به ورود به منزل شخصی و تخریب اموال کند، از حدود وظایف خود خارج شده است.
- وجود قرائن و دلایلی که بیمناک بودن شخص را اثبات کند
- شخص باید بتواند اثبات کند که عملیات مأمور باعث ترس و نگرانی شدید از بابت جان، ناموس، یا مال او بوده است.
- مثال: اگر مأموری بدون هشدار و به‌صورت غیرقانونی اسلحه به روی فرد بکشد، ممکن است شخص در دفاع از خود به این شرط استناد کند.
اگر دفاع، مشروع نباشد، جرم تمرد محسوب می‌شود
در صورتی که فردی بدون تحقق شرایط فوق در برابر مأمور دولت مقاومت کند، طبق ماده 607 قانون مجازات اسلامی (کتاب پنجم – تعزیرات)، عمل او به‌عنوان تمرد شناخته شده و قابل مجازات خواهد بود.
✅ ماده 607 قانون مجازات اسلامی:
“هرگونه حمله یا مقاومت که با علم و آگاهی نسبت به مأموران دولتی در حین انجام وظیفه آن‌ها انجام شود، جرم تمرد محسوب شده و بسته به شدت اقدام، مجازات‌هایی از جمله حبس و جزای نقدی برای مرتکب در نظر گرفته می‌شود.”
🔹 مثال:
- اگر فردی بدون وجود شرایط دفاع مشروع، مأموری را که حکم دستگیری قانونی دارد، مورد حمله قرار دهد، به جرم تمرد محکوم خواهد شد.
- اما اگر مأمور، بدون مجوز قانونی و با نیت شخصی، اقدام به ضرب‌وشتم فردی کند، شخص حق دفاع دارد.
نتیجه‌گیری
دفاع در برابر مأمور دولت نیازمند اثبات خروج مأمور از وظایفش و وجود قرائنی برای ترس و نگرانی جدی است. در غیر این صورت، فرد به جرم تمرد محکوم خواهد شد. بنابراین، برای تشخیص صحیح وضعیت، بهتر است قبل از هر اقدامی با وکیل کیفری متخصص مشورت کنید.