زمانی که رأی دادگاه قطعی می‌شود، به این معناست که دیگر امکان تجدیدنظرخواهی وجود ندارد و پرونده وارد مرحله اجرای حکم می‌شود. روند اجرای حکم در پرونده‌های حقوقی و کیفری متفاوت است که در ادامه توضیح داده می‌شود.
فهرست محتوا
🔹 مراحل بعد از رأی قطعی در پرونده‌های حقوقی
در دعاوی حقوقی، فردی که حکم به نفع او صادر شده (محکوم‌له) باید برای اجرای حکم اقدام کند. مراحل اجرا به شرح زیر است:
1️⃣ درخواست صدور اجراییه
✅ محکوم‌له باید با ارائه درخواست کتبی به دادگاه صادرکننده رأی، صدور اجراییه را درخواست کند.
✅ پس از بررسی، دادگاه اجراییه را صادر و به محکوم‌علیه (شخصی که علیه او رأی صادر شده) ابلاغ می‌کند.
2️⃣ مهلت ۱۰ روزه برای اجرای حکم
✅ بعد از ابلاغ اجراییه، محکوم‌علیه ۱۰ روز مهلت دارد که رأی را اجرا کند (مثلاً پرداخت بدهی، تحویل ملک، انجام تعهد و غیره).
3️⃣ اجرای حکم توسط اجرای احکام
اگر محکوم‌علیه در این مدت از اجرای حکم خودداری کند، محکوم‌له می‌تواند از طریق دادورز (مأمور اجرای احکام) درخواست اجرای حکم کند که شامل:
✅ توقیف اموال محکوم‌علیه
✅ ممنوع‌الخروجی
✅ اعمال ماده ۳ (بازداشت محکوم‌علیه در صورت نداشتن مال) در دعاوی مالی
4️⃣ درخواست توقیف و استعلام اموال
✅ اگر محکوم‌له از اموال محکوم‌علیه اطلاعی نداشته باشد، می‌تواند درخواست استعلام اموال از بانک مرکزی، ثبت اسناد و پلیس راهور بدهد.
✅ در صورت شناسایی اموال، اموال توقیف شده و به مزایده گذاشته می‌شود تا طلب محکوم‌له پرداخت شود.
5️⃣ بازداشت محکوم‌علیه در صورت عدم پرداخت (ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی)
✅ اگر محکوم‌علیه هیچ مالی برای توقیف نداشته باشد، محکوم‌له می‌تواند درخواست بازداشت او را بر اساس ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی بدهد.
✅ در این صورت، دادگاه دستور بازداشت محکوم‌علیه را صادر کرده و او تا زمان پرداخت بدهی یا اثبات اعسار (عدم توانایی مالی) در بازداشت خواهد بود.
🔹 مراحل بعد از رأی قطعی در پرونده‌های کیفری
در پرونده‌های کیفری، حکم قطعی معمولاً شامل حبس، شلاق، جزای نقدی یا مجازات‌های دیگر است که اجرای آن به روش زیر انجام می‌شود:
1️⃣ ارسال پرونده به اجرای احکام کیفری
✅ پس از قطعی شدن حکم، پرونده به واحد اجرای احکام کیفری دادگاه ارسال می‌شود.
✅ قاضی اجرای احکام کیفری، مسئول اجرای حکم خواهد بود.
2️⃣ احضار محکوم برای اجرای حکم
✅ محکوم علیه (متهم) برای اجرای حکم احضار می‌شود.
✅ اگر محکوم برای اجرای حکم مراجعه نکند، دستور جلب او صادر می‌شود.
3️⃣ اجرای مجازات
✅ اگر حکم شامل حبس باشد، فرد به زندان معرفی می‌شود.
✅ اگر حکم جزای نقدی باشد، فرد باید ظرف مهلت مشخص‌شده، مبلغ تعیین‌شده را پرداخت کند، در غیر این صورت، به ازای هر روز عدم پرداخت، به حبس بدل از جزای نقدی محکوم خواهد شد.
✅ اگر حکم شلاق باشد، اجرای آن در واحد اجرای احکام کیفری انجام می‌شود.
4️⃣ امکان تعویق یا تعلیق اجرای حکم
✅ در برخی جرائم، محکوم می‌تواند درخواست تعلیق یا تعویق اجرای مجازات را بدهد، که در این صورت، قاضی اجرای احکام کیفری بررسی کرده و تصمیم می‌گیرد.
✅ چرا استفاده از وکیل بعد از رأی قطعی مهم است؟
✅ وکیل می‌تواند با آگاهی از قوانین اجرای احکام، روند اجرای حکم را سریع‌تر پیش ببرد.
✅ در پرونده‌های حقوقی، وکیل با استفاده از استعلامات قانونی، اموال محکوم‌علیه را سریع‌تر شناسایی و توقیف می‌کند.
✅ در پرونده‌های کیفری، وکیل می‌تواند از ظرفیت‌های قانونی برای کاهش مجازات، تعویق یا تعلیق اجرای حکم استفاده کند.
✅ در صورت لزوم، وکیل می‌تواند از راه‌های اعتراض مانند اعاده دادرسی یا اعمال ماده ۴۷۷ برای تغییر رأی اقدام کند.
💡 نتیجه‌گیری: پس از صدور رأی قطعی، اگر محکوم‌علیه از اجرای حکم خودداری کند، باید از طریق واحد اجرای احکام اقدام کرد. در پرونده‌های حقوقی، توقیف اموال و در صورت لزوم بازداشت محکوم انجام می‌شود. در پرونده‌های کیفری، حکم توسط اجرای احکام کیفری به اجرا درمی‌آید. با کمک وکیل، این مراحل سریع‌تر و مؤثرتر انجام می‌شود.