بر اساس تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک، چک‌هایی که در سامانه صیاد ثبت نشده باشند، از نظر قانونی فاقد اعتبار اسناد تجاری محسوب شده و ماهیت آن‌ها به اسناد عادی تنزل می‌یابد. در نتیجه، دارندگان این‌گونه چک‌ها دیگر نمی‌توانند از مزایای قانونی چک‌های ثبت‌شده، از جمله اجرای سریع از طریق اجرای ثبت، بهره‌مند شوند و تنها می‌توانند بر اساس قوانین عمومی مدنی نسبت به مطالبه وجه اقدام نمایند. این امر بر نحوه وصول چک و همچنین محاسبه خسارت تأخیر تأدیه تأثیر مستقیم دارد.
فهرست محتوا
وضعیت قانونی چک ثبت نشده
بر اساس قانون جدید صدور چک (اصلاحیه ۱۳۹۷)، از سال ۱۴۰۰ به بعد، ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد الزامی شده است و عدم ثبت آن ممکن است مشکلاتی برای دارنده چک در هنگام وصول یا شکایت ایجاد کند. با این وجود، در برخی موارد همچنان امکان شکایت از چک ثبت نشده وجود دارد.
چک‌هایی که در سامانه صیاد ثبت نشده‌اند، از لحاظ قانونی دارای اعتبار چک نیستند و نمیتوان مانند چک های صیادی ثبت شده درخواست صدور اجراییه داد. به همین دلیل باید با قوانین قانون تجارت در خصوص چک های عادی اقدام کنیم.
- بانک از پرداخت وجه چک ثبت‌نشده خودداری می‌کند.
- دارنده چک نمی‌تواند از خدمات مربوط به استعلام اعتبار صادرکننده بهره‌مند شود.
- امکان پیگیری قضایی از طریق شکایت حقوقی و کیفری همچنان وجود دارد.
نحوه شکایت از چک ثبت نشده
الف) شکایت حقوقی
در صورتی که چک ثبت نشده باشد، دارنده می‌تواند با استناد به مواد ۳۱۰ به بعد قانون تجارت و قوانین حقوق مدنی در خصوص اثبات بدهی از طریق دادگاه‌های حقوقی اقامه دعوا کند. برای شکایت حقوقی لازم است:
- ارائه اصل چک به همراه گواهی عدم ثبت از سوی بانک.
- تنظیم دادخواست مطالبه وجه چک از طریق دفاتر خدمات قضایی.
محاسبه تاخیر تادیه چک ثبت نشده
یکی از مسائل کلیدی در خصوص چک‌های ثبت‌نشده، تعیین زمان مطالبه و محاسبه خسارت تأخیر تأدیه است. بر اساس نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه (شماره ۷/۱۴۰۳/۳۷۰ – تاریخ ۱۴۰۳/۰۷/۱۱)، اخذ گواهی عدم ثبت چک از بانک، به‌عنوان اقدام مطالبه دین محسوب می‌شود. مطابق با ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، خسارت تأخیر تأدیه از زمان ارائه این گواهی محاسبه می‌شود.
نکات مهم در محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک‌های ثبت‌نشده:
مبدأ محاسبه خسارت: برخلاف چک‌های ثبت‌شده که خسارت تأخیر تأدیه آن‌ها از تاریخ سررسید محاسبه می‌شود، در مورد چک‌های ثبت‌نشده، تاریخ اخذ گواهی عدم ثبت از بانک ملاک شروع محاسبه خسارت خواهد بود.
۳. مدارک مورد نیاز برای شکایت از چک ثبت نشده
- اصل چک و کپی آن.
- گواهی عدم ثبت از بانک.
- مدارک شناسایی خواهان (کارت ملی، شناسنامه).
- مستندات قراردادی در صورت وجود (قرارداد معاملات، رسید پرداخت).
۵. راهکار در صورت عدم ثبت چک در سامانه صیاد
در صورتی که صادرکننده از ثبت چک امتناع کند، دارنده می‌تواند:
- با ارسال اظهارنامه رسمی، از صادرکننده درخواست ثبت اطلاعات کند.
- با تنظیم دادخواست الزام به ثبت چک در سامانه صیاد از دادگاه درخواست رسیدگی کند.
۶. نقش وکیل در شکایت از چک ثبت نشده
استفاده از خدمات وکیل متخصص در زمینه چک باعث می‌شود:
- روند شکایت تسریع یابد.
- امکان توقیف سریع اموال صادرکننده فراهم شود.
- مشکلات قانونی ناشی از عدم ثبت چک بهتر مدیریت شوند.
نتیجه‌گیری:
با وجود الزامی بودن ثبت چک در سامانه صیاد، در صورت عدم ثبت، هنوز امکان شکایت حقوقی، کیفری و اجرایی وجود دارد. بهتر است دارندگان چک از ابتدا نسبت به ثبت آن اطمینان حاصل کنند تا در زمان وصول با مشکلات کمتری روبرو شوند.
تصمیم‌گیری نهایی: پذیرش گواهی عدم ثبت به‌عنوان مبنای محاسبه خسارت تأدیه، بر عهده دادگاه رسیدگی‌کننده به پرونده خواهد بود.
با توجه به وجود ابهامات در نحوه رسیدگی به چک‌های ثبت‌نشده، تدوین و اجرای رویه‌های مشخص قانونی در خصوص نحوه وصول این چک‌ها و تعیین خسارت تأخیر تأدیه ضروری به نظر می‌رسد. این امر می‌تواند به کاهش اختلافات حقوقی و تسریع در فرآیندهای دادرسی کمک نماید.