یکی از مسائل مهم در دعاوی مربوط به مهریه، پرداخت هزینه‌های دادرسی است. در برخی موارد، افراد به دلیل عدم توانایی مالی، قادر به پرداخت این هزینه‌ها نیستند. در چنین شرایطی، قانون راهکاری به نام “معافیت از هزینه دادرسی” را پیش‌بینی کرده است. در این مقاله، به بررسی شرایط، مدارک لازم و نحوه اقدام برای معافیت از هزینه دادرسی مهریه بر اساس قوانین آیین دادرسی مدنی و قانون حمایت خانواده می‌پردازیم.
فهرست محتوا
معافیت از هزینه دادرسی مهریه چیست؟
معافیت از هزینه دادرسی به این معناست که اگر فردی توانایی پرداخت هزینه‌های مربوط به طرح دعوا یا پیگیری پرونده مهریه را نداشته باشد، می‌تواند با ارائه مدارک و دلایل مستند، از پرداخت این هزینه‌ها معاف شود یا پرداخت آن را به زمان اجرای حکم موکول کند.
طبق ماده 5 قانون حمایت خانواده، در صورت عدم تمکن مالی هریک از طرفین دعوا، دادگاه می‌تواند پس از احراز شرایط، او را از پرداخت هزینه‌های دادرسی، کارشناسی و داوری معاف کند. همچنین افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور به صورت قانونی از پرداخت این هزینه‌ها معاف هستند.
شرایط معافیت از هزینه دادرسی مهریه
طبق ماده 504 قانون آیین دادرسی مدنی، شخصی که به دلیل عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به اموال خود، قادر به پرداخت هزینه دادرسی نیست، معسر محسوب شده و می‌تواند درخواست معافیت کند. این معافیت شامل هزینه‌های:
- تنظیم و ثبت دادخواست
- هزینه دادرسی در تمامی مراحل
- هزینه‌های کارشناسی و داوری
- حق‌الزحمه وکیل معاضدتی می‌شود.
نحوه اثبات اعسار برای معافیت از هزینه دادرسی مهریه
۱. ارائه دادخواست اعسار
طبق ماده 505 قانون آیین دادرسی مدنی، درخواست اعسار می‌تواند به همراه دادخواست مهریه یا به صورت جداگانه ارائه شود. دادگاه صادرکننده رأی اصلی مسئول بررسی این درخواست است.
۲. ارائه شهادت شهود
طبق ماده 506 قانون آیین دادرسی مدنی، متقاضی باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از افرادی که از وضعیت مالی او مطلع هستند را ضمیمه دادخواست کند. در این شهادتنامه باید موارد زیر ذکر شود:
- مشخصات کامل فرد معسر
- شغل و منبع درآمد وی
- عدم توانایی او در پرداخت هزینه دادرسی
- محل سکونت و مشخصات شهود
۳. بررسی و تصمیم‌گیری دادگاه
مدیر دفتر دادگاه، ظرف دو روز از دریافت دادخواست، آن را برای بررسی به قاضی ارجاع می‌دهد. طبق ماده 507 قانون آیین دادرسی مدنی، اگر قاضی نیاز به حضور شهود داشته باشد، به متقاضی اعلام می‌شود تا در جلسه دادرسی شهود خود را معرفی کند.
مدت اعتبار حکم معافیت از هزینه دادرسی
طبق ماده 508 قانون آیین دادرسی مدنی، حکم معافیت از هزینه دادرسی فقط برای همان دعوا معتبر است و برای هر پرونده جدید، متقاضی باید دوباره درخواست اعسار بدهد. با این حال، اگر فرد معسر همزمان چندین دعوا علیه یک شخص اقامه کند، طبق ماده 509، حکم معافیت یکی از دعاوی به سایر دعاوی نیز تسری پیدا می‌کند.
موارد استثنایی در معافیت از هزینه دادرسی
- ورثه معسر: طبق ماده 510، اگر فرد معسر فوت کند، ورثه او نمی‌توانند از حکم اعسار وی استفاده کنند و باید در صورت عدم توانایی، اعسار خود را جداگانه اثبات کنند.
- تاجران: طبق ماده 512، افراد تاجر نمی‌توانند درخواست اعسار بدهند و باید طبق قانون تجارت، دادخواست ورشکستگی ارائه کنند.
حقوق و مزایای فرد معسر
طبق ماده 513 قانون آیین دادرسی مدنی، فردی که معسر شناخته شود، از مزایای زیر بهره‌مند می‌شود:
- معافیت از هزینه دادرسی (به‌صورت موقت یا دائم)
- حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق‌الوکاله
اگر فرد معسر در پرونده مهریه، محکوم‌له واقع شود و از اعسار خارج گردد، طبق ماده 511 هزینه دادرسی از او اخذ خواهد شد.
نتیجه‌گیری
معافیت از هزینه دادرسی مهریه، امکانی است که قانون برای حمایت از افرادی که توانایی پرداخت هزینه‌های دادرسی را ندارند، پیش‌بینی کرده است. با ارائه مدارک و طی مراحل قانونی، افراد می‌توانند از این معافیت بهره‌مند شوند و بدون دغدغه مالی، حقوق قانونی خود را دنبال کنند.
اگر در خصوص معافیت از هزینه دادرسی مهریه سوالی دارید، می‌توانید با وکلای متخصص مشورت کنید تا بهترین راهکار را برای پرونده خود دریافت کنید.