یکی از مهم‌ترین تقسیم‌بندی‌های شرکت‌های تجاری در قانون ایران، تقسیم شرکت‌های سهامی به عام و خاص است. اگر شما هم در حال تأسیس یک شرکت سهامی هستید یا قصد خرید سهام یک شرکت را دارید، شناخت دقیق تفاوت‌های این دو نوع شرکت برای شما ضروری است. در این مطلب، با استناد به لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت و سایر قوانین مربوط، همه چیز را درباره شرکت‌های سهامی عام و خاص بررسی می‌کنیم.
فهرست محتوا
تعریف شرکت سهامی
طبق ماده ۱ لایحه قانون تجارت:
«شرکت سهامی شرکتی است که سرمایهٔ آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آن‌ها است.»
یعنی در شرکت سهامی، هر کس به اندازه سهمی که دارد مسئولیت دارد، نه بیشتر.
شرکت سهامی عام چیست؟
بر اساس ماده ۴ لایحه قانون تجارت:
«شرکت‌هایی که مؤسسین آن‌ها قسمتی از سرمایهٔ شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌کنند، شرکت سهامی عام نامیده می‌شوند.»
یعنی موسسان این شرکت‌ها بخشی از سرمایه را خود تأمین کرده و مابقی را از طریق عرضه عمومی سهام در بورس یا فرابورس تأمین می‌کنند.
شرکت سهامی خاص چیست؟
در مقابل، طبق همان ماده:
«شرکت‌هایی که تمام سرمایهٔ آن‌ها در موقع تأسیس منحصراً توسط مؤسسین تأمین می‌شود، شرکت سهامی خاص نام دارند.»
در نتیجه، هیچ عرضه عمومی در شرکت سهامی خاص انجام نمی‌شود.
تعداد شرکا در شرکت سهامی
در ماده ۳ لایحه قانون تجارت آمده است که:
«در شرکت سهامی، تعداد شرکا نباید از سه نفر کمتر باشد.»
اما تفکیک بین سهامی عام و خاص در این ماده نشده است. با این حال:
- بر اساس ماده ۱۰۷، تعداد اعضای هیأت‌مدیره شرکت سهامی عام حداقل ۵ نفر است.
- بنابراین، حداقل تعداد شرکای سهامی عام ۵ نفر و برای سهامی خاص ۳ نفر در نظر گرفته می‌شود.
- حداکثر تعداد شرکا نیز در قانون مشخص نشده است.
میزان سرمایه در شرکت‌های سهامی
بر اساس ماده ۵ لایحه قانون تجارت:
- سرمایهٔ اولیه شرکت‌های سهامی عام نباید کمتر از ۵ میلیون ریال باشد.
- سرمایهٔ شرکت‌های سهامی خاص نباید کمتر از یک میلیون ریال باشد.
روش انتقال سهام در شرکت‌های سهامی
| نوع شرکت | امکان انتقال سهام |
|---|---|
| سهامی عام | آزادانه قابل انتقال است |
| سهامی خاص | می‌توان در اساسنامه محدود کرد |
در شرکت سهامی خاص، با درج در اساسنامه می‌توان برای انتقال سهام موافقت هیأت مدیره یا سایر شروط را مقرر کرد. اما در سهامی عام، چون هدف جذب سرمایه از عموم است، محدود کردن انتقال ممنوع است.
تفاوت شرکت سهامی عام و خاص
| معیار | شرکت سهامی عام | شرکت سهامی خاص |
|---|---|---|
| روش تأمین سرمایه | بخشی از طریق فروش سهام به عموم مردم | تماماً توسط مؤسسین |
| حداقل سرمایه اولیه | ۵ میلیون ریال | ۱ میلیون ریال |
| حداقل تعداد شرکا | ۵ نفر | ۳ نفر |
| عرضه در بورس | مجاز | ممنوع |
| نقل و انتقال سهام | آزاد و غیر قابل محدودیت | قابل محدودیت طبق اساسنامه |
| حداقل اعضای هیأت مدیره | ۵ نفر | ۳ نفر |
مثال برای شرکت سهامی عام
شرکت ملی صنایع مس ایران (فملی) یا بانک ملت از جمله شرکت‌های سهامی عام هستند که سهام آن‌ها در بورس عرضه می‌شود.
مثال برای شرکت سهامی خاص
شرکت‌هایی مانند یک استارتاپ نوپا که توسط سه نفر از مؤسسین با تأمین کامل سرمایه شکل می‌گیرد و برنامه‌ای برای ورود به بورس ندارد، از نوع سهامی خاص است.
آیا شرکت‌های سهامی می‌توانند دولتی باشند؟
بر اساس ماده ۴ قانون محاسبات عمومی کشور:
اگر بیش از ۵۰ درصد سهام یک شرکت سهامی متعلق به دولت باشد، آن شرکت، دولتی محسوب می‌شود.
یعنی شرکت‌های سهامی (چه عام و چه خاص) می‌توانند دولتی باشند اگر اکثریت سهام آن در اختیار دولت یا نهادهای دولتی باشد.
جمع‌بندی
شرکت‌های سهامی عام و خاص، هر دو در قانون تجارت ایران جایگاه خاصی دارند و تفاوت آن‌ها در نحوه تأمین سرمایه، محدودیت نقل و انتقال سهام، تعداد شرکا و الزامات قانونی است. شناخت این تفاوت‌ها برای فعالان اقتصادی، سرمایه‌گذاران و حتی عموم مردم بسیار مهم است.
آیا در حال تنظیم اساسنامه برای شرکت سهامی هستید؟
آیا در انتخاب بین سهامی عام یا خاص تردید دارید؟
مشاوره تخصصی حقوقی در این مسیر بسیار مفید خواهد بود. برای دریافت مشاوره با ما تماس بگیرید.
مشاوره فوری
پیام در واتساپ