در نظام قضایی، دادگاه‌ها بر اساس صلاحیت‌های خود به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. دو نوع مهم از این دادگاه‌ها دادگاه‌های تخصصی و دادگاه‌های اختصاصی هستند که هرکدام ویژگی‌ها و صلاحیت‌های مشخصی دارند.
فهرست محتوا
دادگاه تخصصی چیست؟
دادگاه‌های تخصصی، دادگاه‌هایی هستند که در چارچوب دادگاه‌های عمومی فعالیت کرده اما برای رسیدگی به دعاوی و جرائم خاص با قضات متخصص در همان حوزه تشکیل می‌شوند. این دادگاه‌ها در کنار سایر دادگاه‌های عمومی قرار دارند و برای افزایش دقت و کارایی نظام قضایی به وجود آمده‌اند.
انواع دادگاه‌های تخصصی و صلاحیت‌های آنان
در برخی موارد در دادگاه های عمومی شعب تخصصی به دستور رئیس قوه قضاییه تشکیل میشود که در اداکه به معرفی چند مورد از آنها خواهیم پرداخت.
- دادگاه کیفری یک ویژه ی رسیدگی به جرایم نوجوانان: طبق ماده ۳۱۵ آیین دادرسی کیفری جرائم مشمول صلاحیت دادگاه کیفری یک و همچنین انقلاب در مواردی که با تعدد قاضی رسیدگی می شود اگر توسط افراد بالغ زیر ۱۸ سال (یعنی بین سن تکلیف تا سن ۱۸) ارتکاب یابد در دادگاه کیفری یک ویژه رسیدگی به جرایم نوجوانان رسیدگی خواهد شد.
- دادگاه حقوقی تخصصی (مثل دادگاه تجاری): رسیدگی به دعاوی خاص در حوزه تجارت، قراردادهای تجاری و شرکت‌ها.
- جرائم رایانه ای: در ماده ۶۶۶ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر شده است قوه قضائیه موظف است به تناسب ضرورت شعب یا شعبی از دادسرا ها دادگاه های کیفری یک، کیفری دو، اطفال و نوجوانان، نظامی و تجدید نظر را برای رسیدگی به جرائم رایانه ای اختصاص دهد.
دادگاه اختصاصی چیست؟
دادگاه‌های اختصاصی، دادگاه‌هایی هستند که صرفاً به یک دسته مشخص از دعاوی یا اشخاص خاص رسیدگی می‌کنند و در ساختار قضایی، مستقل از دادگاه‌های عمومی فعالیت دارند. برخلاف دادگاه‌های تخصصی که در قالب دادگاه‌های عمومی فعالیت می‌کنند، دادگاه‌های اختصاصی معمولاً دارای سازمان و آیین دادرسی متفاوتی هستند.
انواع دادگاه‌های اختصاصی و صلاحیت‌های آنان
- دیوان عدالت اداری: رسیدگی به دعاوی بین مردم و نهادهای دولتی، رسیدگی به تخلفات اداری و اعتراض به تصمیمات مراجع دولتی.
- دادگاه ویژه روحانیت: رسیدگی به تخلفات و جرائم روحانیون که تحت نظارت ویژه قوه قضاییه فعالیت دارد.
- دادگاه نظامی: بررسی جرائم ارتکابی توسط نیروهای نظامی که علاوه بر تخصصی بودن، یک دادگاه اختصاصی نیز محسوب میشود.
- دادگاه انقلاب:صلاحیت این دادگاه ها بر اساس ماده ۳۰۳ آیین دادرسی کیفری مشخص شده است.
- دادگاه اطفال و نوجوانان: صلاحیت این دادگاه ها بر اساس ماده ۳۰۴ آیین دادرسی کیفری مشخص شده است.
تفاوت اصلی دادگاه تخصصی و دادگاه اختصاصی
- دادگاه‌های تخصصی در چارچوب دادگاه‌های عمومی فعالیت کرده و برای رسیدگی به موضوعات خاص دارای قضات متخصص هستند.
- دادگاه‌های اختصاصی به یک دسته خاص از افراد یا موضوعات رسیدگی می‌کنند و از ساختار و آیین دادرسی ویژه‌ای برخوردارند.
این تفاوت‌ها باعث شده که دعاوی مختلف بسته به ماهیت خود در دادگاه مناسب مورد رسیدگی قرار گیرند و روند دادرسی با دقت و کارآمدی بیشتری انجام شود.