در نظام حقوقی ایران، تاجر به شخصی اطلاق می‌شود که شغل معمول خود را معاملات تجاری قرار دهد. این تعریف در ماده ۱ قانون تجارت ذکر شده است. بر این اساس، هر فردی که به‌صورت حرفه‌ای و مستمر به فعالیت‌های تجاری بپردازد، تاجر محسوب می‌شود و مشمول مقررات خاص مربوط به تجار خواهد بود.
فهرست محتوا
اعمال تجاری ذاتی و تبعی
قانون تجارت اعمال تجاری را به دو دسته تقسیم می‌کند:
- اعمال تجاری ذاتی
این اعمال ذاتاً تجاری هستند، صرف‌نظر از اینکه توسط شخص تاجر انجام شوند یا غیرتاجر. مطابق ماده ۲ قانون تجارت، برخی از این اعمال عبارت‌اند از:- خرید و فروش اموال منقول به قصد فروش مجدد
- عملیات صرافی و بانکی
- معاملات راجع به کشتی‌رانی
- عملیات بیمه و حمل‌ونقل
- تأسیس و اداره کارخانه، شرکت‌های تجاری و نمایندگی‌های تجاری
- اعمال تجاری تبعی
این اعمال زمانی تجاری محسوب می‌شوند که توسط یک تاجر و در راستای تجارت او انجام شوند. ماده ۳ قانون تجارت این دسته را شامل اعمالی مانند صدور اسناد تجاری، عقد ضمانت‌های تجاری و معاملات مربوط به حق‌العمل‌کاری می‌داند.
چه اشخاصی نمی‌توانند تاجر باشند؟
برخی افراد به دلیل ممنوعیت‌های قانونی یا موقعیت اجتماعی و شغلی خود، از فعالیت تجاری منع شده‌اند:
محدودیت های شخص محور مانند:
- کارمندان دولت: مانند حق العمل کاری گمرک توسط کارمند دولت
- محجورین (صغار، مجانین و سفهاء و ورشکسته): افراد فاقد اهلیت قانونی مجاز به انجام معاملات تجاری نیستند.
- مجنون
- سردفتر و دفتریار
- اتباع بیگانه: این افراد با محدودیت هایی مواجه هستند مانند الزام داشتن پروانه کار و … که با رعایت محدودیت ها میتوانند تاجر محصوب شوند.
فواید تاجر شناخته شدن در دعاوی
تاجر بودن در دعاوی حقوقی و تجاری مزایایی دارد، از جمله:
- امکان استفاده از مقررات ورشکستگی: در صورت ناتوانی از پرداخت دیون، تاجران میتوانند از حمایت‌های قانونی مانند اعلام ورشکستگی و تنظیم قرارداد ارفاقی بهره‌مند شوند.
- امکان صدور اسناد تجاری: تاجران میتوانند چک، سفته و برات صادر کنند که دارای مزایای خاصی در مطالبه وجه است.
- دادرسی تجاری سریع‌تر: برخی دعاوی مرتبط با تجار و شرکت‌ها در دادگاه‌های تجاری رسیدگی شده و از سرعت بیشتری برخوردارند.
فواید شناخت اعمال تجاری در دعاوی
شناخت اعمال تجاری در دعاوی اهمیت زیادی دارد، زیرا:
- مشمول مرور زمان خاص می‌شوند: دعاوی تجاری دارای مرور زمان کوتاه‌تری نسبت به دعاوی مدنی هستند.
- امکان استفاده از امتیازات حقوقی تجاری: مانند امکان توقیف فوری اموال بدهکار تجاری.
- تعیین دادگاه صالح: دعاوی مربوط به اعمال تجاری معمولاً در دادگاه‌های تجارت یا دادگاه‌های حقوقی ویژه رسیدگی می‌شوند.
در نتیجه، آگاهی از تعریف تاجر و انواع اعمال تجاری می‌تواند نقش مهمی در تنظیم قراردادها، رسیدگی به اختلافات و بهره‌گیری از حمایت‌های قانونی داشته باشد.