شرکت سهامی عام، یکی از مهم‌ترین قالب‌های تجاری در نظام حقوقی ایران است که تأسیس و فعالیت آن مستلزم رعایت ضوابط خاص و طی مراحل قانونی متعدد است. یکی از اساسی‌ترین مراحل در فرآیند تأسیس این شرکت‌ها، ثبت رسمی نزد اداره ثبت شرکت‌ها است؛ مرحله‌ای که تحقق شخصیت حقوقی و آغاز حیات مستقل شرکت وابسته به آن است. در این مقاله به بررسی جامع آثار ثبت و عدم ثبت شرکت سهامی عام می‌پردازیم و پیامدهای حقوقی و مالی ناشی از هریک را با جزئیات توضیح خواهیم داد.
فهرست محتوا
اهمیت و فواید ثبت شرکت سهامی عام
1. استفاده قانونی از وجوه تادیه‌شده به نام شرکت
یکی از اصلی‌ترین فواید ثبت رسمی شرکت، قابلیت استفاده از وجوه پرداختی توسط پذیره‌نویسان و موسسین است. طبق ماده ۲۲ لایحه اصلاحی قانون تجارت:
“استفاده از وجوه تادیه‌شده به نام شرکت‌های سهامی در شرف تأسیس ممکن نیست، مگر پس از به ثبت رسیدن شرکت یا در مورد مذکور در ماده ۱۹.”
به‌بیان‌دیگر، تا پیش از ثبت شرکت، حتی موسسین نیز حق برداشت و مصرف منابع مالی جذب‌شده را ندارند.
این قاعده در تبصره ۳ ماده ۲۳ قانون بازار اوراق بهادار نیز تأیید شده است:
“استفاده از وجوه تادیه شده، پس از تایید تکمیل فرآیند عرضه عمومی توسط سازمان مجاز است.”
این دو مقرره صراحتاً تأکید دارند که ثبت شرکت، شرط لازم برای بهره‌برداری از سرمایه‌های جذب‌شده است.
2. صدور ورقه سهم یا گواهی‌نامه موقت سهم
مطابق ماده ۲۸ لایحه قانون تجارت:
“تا وقتی که شرکت به ثبت نرسیده صدور ورقه سهم یا گواهی‌نامه موقت سهم ممنوع است. در صورت تخلف، امضاکنندگان مسئول جبران خسارات اشخاص ثالث خواهند بود.”
یعنی صدور اوراق سهام پیش از ثبت، نه‌تنها فاقد اعتبار قانونی است بلکه می‌تواند موجب مسئولیت مدنی موسسین شود.
3. امکان تبدیل شرکت سهامی خاص به عام
ثبت قانونی شرکت برای استفاده از برخی امتیازات مانند تبدیل سهامی خاص به سهامی عام الزامی است. طبق ماده ۲۷۸ لایحه اصلاحی قانون تجارت، این تبدیل مشروط به شرایطی است که یکی از آن‌ها، ثبت قبلی شرکت سهامی خاص می‌باشد:
- تصویب تبدیل در مجمع عمومی فوق‌العاده
- گذشت حداقل دو سال از تاریخ ثبت شرکت
- تنظیم یا اصلاح اساسنامه مطابق الزامات شرکت سهامی عام
4. انتشار اوراق مشارکت و جذب سرمایه عمومی
فقط شرکت‌های ثبت‌شده می‌توانند با رعایت قوانین بازار سرمایه اقدام به انتشار اوراق مشارکت و اوراق بهادار نمایند. این موضوع در قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران تصریح شده است و به شرکت‌هایی که فاقد ثبت رسمی هستند اجازه فعالیت در بازار سرمایه داده نمی‌شود.
آثار و پیامدهای عدم ثبت شرکت سهامی عام
1. عدم شکل‌گیری شخصیت حقوقی مستقل
طبق اصول کلی حقوق تجارت، شخصیت حقوقی شرکت سهامی تنها پس از ثبت آن ایجاد می‌شود. بدون ثبت، شرکت از دیدگاه قانون موجودیت ندارد و تمام مسئولیت‌ها متوجه اشخاص حقیقی (موسسین) خواهد بود.
2. بلاموضوع شدن وجوه پرداخت‌شده توسط پذیره‌نویسان
طبق ماده ۱۹ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت:
“در صورتی که شرکت تا شش ماه از تاریخ تسلیم اظهارنامه به ثبت نرسد، هر یک از موسسین یا پذیره‌نویسان می‌توانند از مرجع ثبت شرکت‌ها گواهی عدم ثبت دریافت کرده و با مراجعه به بانکی که وجوه را دریافت کرده، تعهدات را باطل و مبالغ پرداختی را مسترد نمایند.”
این ماده نه‌تنها مهلت مشخصی برای ثبت تعیین می‌کند، بلکه سازوکار جبران را نیز تبیین می‌نماید.
3. تحمل هزینه‌های تأسیس توسط موسسین
همان ماده ۱۹ در ادامه تأکید دارد:
“هر گونه هزینه‌ای که برای تأسیس شرکت پرداخت یا تعهد شده باشد به عهده موسسین خواهد بود.”
یعنی در صورت عدم ثبت شرکت، هزینه‌هایی نظیر هزینه آگهی، اجاره دفتر، چاپ بروشور، حق‌الزحمه مشاوران و سایر هزینه‌ها از جیب موسسین پرداخت می‌شود؛ حتی اگر فعالیت اقتصادی‌ای رخ نداده باشد.
تشریح فرآیند قانونی ثبت شرکت سهامی عام
ثبت شرکت‌های سهامی عام نیازمند رعایت مراحل و شرایط خاصی است که در ماده ۶ لایحه اصلاحی قانون تجارت بیان شده:
- تعهد حداقل ۲۰٪ سرمایه شرکت توسط موسسین
- سپرده‌گذاری حداقل ۳۵٪ مبلغ تعهدشده در حساب بانکی به نام شرکت در شرف تأسیس
- تسلیم اظهارنامه و ضمائم به مرجع ثبت شرکت‌ها
تبصره: اگر بخشی از سرمایه موسسین غیرنقدی باشد، باید مدارک مالکیت یا عین مال به بانک سپرده شود.
جمع‌بندی
ثبت شرکت سهامی عام، یک الزام قانونی و گام اساسی برای بهره‌برداری از مزایای حقوقی، مالی و اقتصادی آن است. فوایدی نظیر استفاده از وجوه پذیره‌نویسی، صدور اوراق سهم، تبدیل شخصیت شرکت و حضور در بازار سرمایه فقط با ثبت رسمی شرکت امکان‌پذیر خواهد بود. در مقابل، عدم ثبت نه‌تنها مانع شکل‌گیری شخصیت حقوقی شرکت می‌شود، بلکه ریسک‌های مالی و حقوقی قابل توجهی برای موسسین در پی دارد.
با توجه به حساسیت فرآیند تأسیس و ثبت شرکت‌های سهامی عام، توصیه می‌شود موسسین از مشاوره حقوقی تخصصی استفاده کنند تا از هرگونه اشتباه در مراحل ثبت جلوگیری شود و از ظرفیت‌های قانونی این قالب تجاری بهره کامل ببرند.
مشاوره فوری
پیام در واتساپ